در گفت و گو با فردای کرمان عنوان شد

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی انجمن دراماتراپی ایران مصطفی محمدی عضو رسمی انجمن بین المللی دراماتراپی ایران مسائل کارتن خوابی در استان کرمان را واکاوی کرد، به گفته این دراماتراپیست اغلب کارتن خواب های کرمان تحصیلکرده هستند

روند کارتن خوابی کاهشی نیست | همۀ مناطق شهری کرمان پاتوق دارد | تعداد نوجوانان در پاتوق ها زیاد شده است | ساماندهی کارتن خواب ها فقط ایجاد فضایی برای اسکان نیست | تقاضا از استاندار: ساماندهی در حد حرف و جلسه نباشد

منبع فردای کرمان ـ اسما پورزنگی آبادی: سرمای چند هفته پیش، موجب شد پرونده ی ساماندهی کارتن خواب ها و معتادان رها شده، این بار روی میز استاندار کرمان گشوده شود.

دکتر زینی وند فرمان داد که شهرداری کرمان سریعا برای اسکان این افراد، گرم خانه راه اندازی کند و چند روز پس از این فرمان هم، خبر رسید که سه گرم خانه ی جدید راه اندازی می‌شود.

مصطفی محمدی، فعال اجتماعی و یکی از کارشناسان باتجربه که حدود 10 سال در کمپ ترک اعتیاد ماده 16 حضور داشته؛ اگرچه ورود مسئولی در مقام استاندار به مسئله ی کارتن خوابی را یک اتفاق بسیار خوب می‌داند اما نگران است که در همچنان بر پاشنه ی سابق بچرخد و همه چیز خلاصه شود در تدارک یک فضای فیزیکی و اجرای ناقص یک فرایند و عنوان «ساماندهی» دادن به آن.

او در این گفت وگو، ضمن هشدار نسبت به اینکه هیچ نشانه ای از کاهش کارتن خوابی در کرمان نیست و روند افزایشی است؛ از دست اندرکاران می‌خواهد تا به صورت حرفه ای و تخصصی، به این موضوع ورود کنند پیش از آنکه بیش از این دیر شود.

محمدی دارای مدرک فوق لیسانس در رشته ی روانشناسی و در حال حاضر، مسئول فنی مرکز مثبت زندگی است. گفت وگو با او را در ادامه می‌خوانید.

به تازگی و در پی ورود استاندار به مسئله ی کارتن خوابی در کرمان، شهرداری موظف به راه اندازی چند گرم خانه ی جدید شده است. با توجه به اینکه پیش از این هم، چنین تجربه ای در کرمان داشتیم، لطفا بفرمایید این شیوه چه قدر می‌تواند در ساماندهی موثر باشد؟ گرم خانه های شهرداری چه مزایا و چه معایبی دارند؟

از مهم ترین مزایای وجود گرم خانه ها، این است که کارتن خواب ها و معتادان متجاهر محلی برای اسکان موقت پیدا می‌کنند به ویژه در روزهای سرد سال و یک سری خدمات بهداشتی نیز دریافت می‌کنند از جمله اینکه می‌توانند حمام بروند. وقتی گرم خانه نبود، این افراد در مناطق مختلف مثلا در پارک مطهری یا دیگر پارک ها پراکنده بودند. اینکه مکانی باشد تا اسکان دائم یا موقت داده شوند خیلی خوب است اما موضوع مهم این است که ساماندهی اصولی صورت نمی‌گیرد. پیش از این، در گرم خانه های شهرداری، نیروهای متخصص که خدمات بهداشتی و درمانی به این افراد بدهند حضور نداشتند و فقط یک نگهبان بود که ورود و خروج شان را کنترل می‌کرد؛ البته اغلب این افراد، روزها در سطح شهر و پاتوق ها بودند و فقط برای خواب به گرم خانه می‌آمدند و خیلی ها هم نمی‌آمدند چون اغلب شان به زندگی کارتن خوابی بیش تر علاقه مند هستند. اگر هم فضای گرم خانه برایشان سخت باشد، تن نمی‌دهند. نوع برخورد با این افراد خیلی مهم است. کارتن خواب ها کسانی هستند که از طرف خانواده ها و جامعه طرد شده اند، عده ای به چشم مجرم نگاه شان می‌کنند و عده ای‌ آنها را آسیب زای اجتماعی می‌دانند و عده ای هم از سر ترحم و دلسوزی، به‌ آنها صدقه می‌دهند. در صورتی که این افراد دچار بیماری ها و اختلالاتی هستند که نیاز به درمان های تخصصی دارند ولی شهرداری فقط‌ آنها را جمع آوری و به گرم خانه منتقل می‌کرد و حتی غربال گری هم نمی‌شدند و دیدیم که در گرم خانه ی واقع در محله ی سرآسیاب، وضعیت طوری شد که مردم محله، با آن کنار نیامدند و آنجا را تعطیل کردند و این ها، نتیجه ی کم کاری شهرداری بود. برای اینکه این افراد آسیب دیده ساماندهی شوند، باید از عمق وجود شرایطی که دارند درک شود، کرامت انسانی‌ آنها باید حفظ شود و نباید سرزنش و سرکوب بشوند. متاسفانه اما، جامعه نگاه خوبی به این افراد ندارد و مسئولان هم وقتی قصد دارند به وضع شان رسیدگی کنند نگاه شان از بالا به پایین است. انگشت زنی، اتهام زنی و تحقیر این افراد به وفور اتفاق می‌افتد در حالی که این افراد را باید این طور دید که بنا به شرایط فرهنگی و اجتماعی و خانوادگی و... به این وضعیت دچار شده اند و جای سرزنش و سرکوب ندارد.

نهادی مثل شهرداری که هزینه می‌کند و گرم خانه راه اندازی می‌کند هم نگاه بالا به پایین و نادرستی به این افراد دارد؟

شهرداری تا حدودی نگاهش را تغییر داده ولی مهم این است کسانی که باید با این افراد کار کنند و به‌ آنها خدمات بدهند چه تخصصی دارند و آیا با مقولاتی چون آسیب اجتماعی و اعتیاد آشنایی کافی دارند؟ چه قدر شناخت از زندگی این افراد دارند و چه طور با‌ آنها رفتار می‌کنند؟ آیا ترور شخصیتی در محیط گرم خانه صورت می‌گیرد؟ به هر حال این افراد بیمار هستند. هم اعتیاد دارند و هم بیماری رفتاری دارند. یکی از مهم ترین و موثرترین اقدامات در امر ساماندهی و پیشگیری از آسیب این افراد نوع رفتاری است که با‌ آنها داریم.

باید مددکار و مسئول و روانشناس در مراکز حضور داشته و رفتاری متناسب با وضعیت این آسیب دیدگان اجتماعی داشته باشند که متاسفانه تاکنون، چنین شرایطی فراهم نبوده است.

پس شما منتقد این هستید گرم خانه هایی که شهرداری تاکنون راه اندازی کرده ساختاری مناسب نداشته و صرفا یک فضای فیزیکی برای اسکان این افراد بوده است. درست می‌گویم؟

ساختاری تخصصی که بتواند به فرایند ساماندهی کارتن خواب ها کمک کند نداشته اند.

حالا لطفا بفرمایید گرم خانه ی استاندارد که هم کرامت انسانی این افراد در آن حفظ شود، هم از آسیب بیش تر جلوگیری و‌ آنها را به سمت بهبود نیز هدایت کند چه ویژگی هایی دارد؟

اجازه دهید از تجربه ی هفت، هشت ساله ی خودم که در کمپ اجباری ترک اعتیاد بودم بگویم؛ شهرداری یا دیگر ارگان ها برای نوروز یا ایام خاص سال، طرح جمع آوری کارتن خواب ها و معتادان متجاهر را اجرا و این افراد را از سطح شهر جمع آوری کرده و به کمپ می‌آورند. در کمپ یک سری غربال گری ها صورت می‌گیرد و کسانی که شرایط لازم را دارند پذیرش و بقیه عودت داده می‌شوند و به سطح شهر برمی گردند.

حالا اگر شهرداری که این همه هزینه و گرم خانه راه اندازی می‌کند، یک تیم متخصص تعیین کند و از بدو ورود به گرم خانه، افراد را از نظر بیماری های جسمی و روانی و وضعیت بهداشت و خانوادگی غربال کند؛ بسیار می‌تواند موثرتر باشد. برخی از کارتن خواب ها واقعا مصرف کننده نیستند، بلکه متکدی اند و جایی برای اسکان ندارند. وقتی وضعیت این افراد به طور دقیق مشخص و متناسب با وضعیت هر فرد خدمات ارائه شود، اگر طرحی برای درمان باشد نیز، به راحتی از بین همین افراد، می‌توانند کسانی را به سمت درمان ببرند. یا در بحث بیماری هایی مثل اچ آی وی و هپاتیت، وقتی افراد در بدو ورود به مرکز غربال گری شوند، کسانی که مبتلا به این بیماری ها باشند شناسایی شده و تحت درمان قرار می‌گیرند. زمانی که مرکز بهداشت بخواهد وضعیت مبتلایان را پیگیری کند، تیم تسهیل گر مجبور نمی‌شود مدام در پاتوق ها و کمپ ها دنبال‌ آنها بگردد. این شیوه ی ساماندهی، از لحاظ کاهش آسیب ها و بیماری ها و حتی مسائلی مثل جلوگیری از بزهکاری های خرد هم بسیار می‌تواند موثر باشد.

وقتی گرم خانه ها راه اندازی می‌شود، حتما یک سری مقررات و دستورالعمل های قانونی وجود دارد که طبق آن باید غربال گری و خدمات رسانی انجام شود ولی در عمل می‌بینیم که این اتفاق نمی‌افتد و ساماندهی، شکل صوری می‌یابد. فکر می‌کنید دلیل این، چیست؟

هنوز همبستگی ای که لازم است در بین متولیان مختلف مشاهده نمی‌شود و تا زمانی همه همدل نشوند و پای کار نیایند هیچ اتفاقی نمی‌افتد. در جلسات، همه خوب حرف می‌زنند ولی وقت عمل که می‌رسد، هرکدام دیگری را مسئول و مقصر می‌داند. تا وقتی این مشکلات حل نشود، مشکلی هم از جامعه حل نخواهد شد. گاهی اوقات از کمبود بودجه و عدم تعریف بودجه نیز صحبت می‌شود.

استاندار کرمان مدتی پیش به موضوع کارتن خوابی ورود کرد و دستور داد که اقداماتی از جمله راه اندازی گرم خانه صورت گیرد. چه قدر خوش بین هستید که ورود استاندار بتواند ساماندهی اصولی و اساسی در این حوزه را رقم بزند؟

ورود استاندار محترم به این حوزه اتفاق بسیار خوبی است. در چند سال اخیر، چندین استاندار آمده و رفته اند اما ایشان اولین کسی است که ورود جدی به مسئله ی کارتن خوابی کرده است. برخی استانداران دیگر هم اقداماتی انجام می‌دادند ولی نه به این شکل که آقای دکتر زینی وند آن را اولویت گذاشته است. اگر واقعا و تا زمان حل کامل مشکل، همین حمایت را داشته باشند، خیلی کمک بزرگی به کرمان کرده اند.

اما تا جایی که اطلاع رسانی شده، ایشان تنها فرمانی برای راه اندازی گرم خانه صادر کرده اند در حالی که شما اشاره کردید عدم همبستگی بین نهادهای مسئول یک مانع جدی برای حل مشکل است. فکر نمی‌کنید نیاز است استاندار نقش خود را فراتر از فرمان راه اندازی گرم خانه در این خصوص ایفا کند؟

بله. تقاضای ما از ایشان این است که ساماندهی کارتن خواب ها در حد حرف نباشد و عملگرایانه اقدام کنند. اگر قرار باشد در حد طرح و صحبت باشد و جلسه برگزار و امروز و فردا کنند و یا چند فضای فیزیکی در نظر بگیرند که کارتن خواب ها در آن مستقر شوند، دردی از جامعه دوا نمی‌کند؛ نتیجه می‌شود اینکه فرد یکی، دو روز در گرم خانه می‌ماند و به این نتیجه می‌رسد که پاتوق مصرفی خودش خیلی لذت بخش تر از حضور در این مکان است پس برمی گردد. وقتی در گرم خانه، افراد متخصص در رشته های مختلف مرتبط نباشند، هزینه ای بی فایده شده و کار ناقص می‌ماند و مجدد به نقطه ی اول برمی گردیم. از استاندار محترم می‌خواهیم کارگروهی تخصصی با ریاست خودشان و حضور همه ی دستگاه های متولی و خیریه ها و کسانی که در این زمینه فعالیت دارند تشکیل دهند و کاری اساسی را در این زمینه شروع کنند. متاسفانه باید بگویم که پدیده ی کارتن خوابی اصلا کاهشی نیست و ما وقتی به پاتوق ها می‌رویم می‌بینیم الان افرادی از سن نوجوانی نیز به این مکان ها می‌آیند.

مثلا چند سالگی؟

چیزی که من خودم مشاهده می‌کنم نوجوانان ده، دوازده ساله است. این را هم که می‌گویم مستند است و عکس و فیلم از آن دارم و ادعایی واهی نیست.

دختر نوجوان هم در پاتوق ها حضور دارد؟

بله. هم دختر و هم پسر. در پاتوق ها زنانی باردار هم مشاهده می‌شوند و یا نوزادانی که معتاد هستند که مادرشان می‌خواهند از طریق آن ها، تکدی گری و درآمدزایی کند. آسیب ها و خطرات زیادی در این پاتوق ها وجود دارد.

پاتوق ها بیش تر کجا هستند؟

بیش تر در مکان هایی مثل میدان بیرم آباد، بین شهرک صنعتی و خیابان شهیدان محمدی، بین مسجد صاحب الزمان و خیابان سرباز، الله آباد، و شیشه گر هستند.

در بافت تاریخی بیش تر کجا حضور دارند؟

یک زمانی در بازار قلعه محمود بودند که بسته شد. در میدان ارگ هم قبلا می‌رفتند که الان نمی‌توانند آنجا پاتوق کنند. در کوچه های بازار مظفری شنیدم پاتوقی وجود دارد ولی خودم تا حالا آنجا نرفتم. حتی در منطقه های یک و دو هم کارتن خوابی وجود دارد. مثلا انتهای بلوار شیراز یک باغ پسته وجود دارد که پاتوق شده است. هر منطقه ی شهری کرمان الان پاتوق کارتن خوابی مخصوص به خود را دارد. در مکان هایی مثل سرآسیاب و الله آباد اما به دلیل موقعیتی که دارند به وفور بیش تر است.

کارتن خواب های کرمان بیش تر چه افرادی هستند؟

اغلب‌ آنها تحصیل کرده ی دانشگاه هستند یا مهارت هایی در حد استادی دارند. مثلا یک استاد معرق کار اهل یکی از شهرستان های کرمان را در پاتوق ها شناسایی کرده ایم یا کسی که رتبه ی تک رقمی کنکور دانشگاه را داشته است. کارتن خواب ها دو گروه هستند: یا افرادی مهاجرند که از استان های دیگر مثل کردستان، کرمانشاه یا تبریز برای کار آمده اند و جایی برای اقامت ندارند و کارتن خواب شده اند یا کسانی که به خاطر ابتلا به اعتیاد، از خانه و خانواده، طرد شده اند.

آماری وجود دارد که در حال حاضر، چند کارتن خواب در کرمان داریم؟

آمارهایی که دستگاه های مختلف می‌دهند یا خیریه ها می‌دهند متفاوت است چون حضور کارتن خواب ها متغیر است. برخی شان با خانواده زندگی می‌کنند و فقط برای مصرف به پاتوق می‌آیند. بنابراین گاهی محاسبه می‌شوند و گاهی نه. اینکه بدانیم چه تعداد کارتن خواب داریم هم می‌تواند بخشی از آن فعالیت تخصصی در حوزه ی ساماندهی باشد.

خود شما چه آماری از کارتن خواب ها دارید؟

براساس تجربه ای که ما داریم تا سال 98 در شهر کرمان 250 متجاهر واقعی داشتیم. باید بین متجاهر واقعی، فرد طردشده یا پاتوق نشین تفاوت بگذاریم. برخی اما آمار 500 نفری ارائه می‌کنند. تعداد دقیق هنوز مشخص نیست. / الف

مصطفی محمدی دراماتراپیست